Όσο και αν φαίνεται απίθανο, το φαινόμενο έχει εντοπιστεί από την ηλικία των 3 ετών!
Η συμπεριφορά του Bullying είναι βαθιά ριζωμένη στον άνθρωπο και έχει να κάνει με την «ταξινόμηση» μιας κοινότητας που μοιάζει με αγέλη. Είναι πρωτόγονη και ενστικτώδης διαδικασία, κατά την οποία ο δυνατός επιβάλλεται και οι πιο αδύναμοι ακολουθούν ιεραρχικά, ανάλογα με την δική τους δύναμη και ικανότητα.
Στο ζωικό βασίλειο
Η συμπεριφορά αγέλης καθορίζεται από την ιεραρχία των μελών της σε θέσεις «Α» και «Β», που στην ουσία αντιμάχονται μεταξύ τους για να «ταξικοποιήσουν» τη θέση τους στην «αγέλη». Αν αυτό μας θυμίζει άγρια σκυλιά και λύκους, τότε είμαστε πολύ κοντά στη πραγματική λειτουργία της διαδικασίας.
Ο «Α» (αρσενικό ή θηλυκό) είναι ο/η αρχηγός της αγέλης που συνήθως έχει ύπαρχο τον οποίο θεωρεί «Β». Ο «Β», ενώ ύπαρχος, είναι πάντα ανώτερος των υπόλοιπων «Β» της αγέλης οι όποιοι με την σειρά τους αντιμάχονται να βρουν θέση στην ιεραρχία.
Όταν παραφέρεται κάποιος «Β» στην ομάδα, ο «Α» τον συμμορφώνει (συνήθως με απειλή της βίας ή με βία), περνώντας και το μήνυμα μη αμφισβήτησης της εξουσίας του στην υπόλοιπη αγέλη.
Η εμφάνιση ξένου στην αγέλη φέρνει συναγερμό και εκκίνηση της διαδικασίας «δοκιμασίας» του νεόφερτου ή του διωγμού του, στην περίπτωση που ο αρχηγός της αγέλης θεωρήσει ότι η παρουσία του αποτελεί απειλή στην ηγεμονία του. Η διαδικασία «δοκιμασίας» μπορεί να είναι σε μορφή βίας, για να δηλώσει ο ξένος υποταγή στην ηγεμονία του αρχηγού.
Αλλά η ιστορία δεν τελειώνει εκεί.
Για να μείνει ο ξένος στην ομάδα αναγκάζεται να «παλέψει» με τα άλλα μέλη της, για να βρει την θέση του στην ιεραρχία των υπόλοιπων «Β».
Στην περίπτωση που ο νεόφερτος κριθεί από τον «Α» πολύ «διαφορετικός» ή αντιληφθεί ότι αποτελεί απειλή στην ηγεμονία του, τότε ο αρχηγός («Α») στρέφει την αγέλη εναντίων του, εκδιώκοντάς τον από την ή θανατώνοντάς τον.
Σε ανθρώπινο επίπεδο
Σε προϊστορική μορφή ο ρόλος του αρχηγού της ανθρώπινης ομάδας (αγέλης) ήταν να προστατέψει και να ταΐσει την ομάδα με κοινή συμφωνία να τον στηρίζουν, όσο εξυπηρετεί τα συμφέροντα της ομάδας. Όταν αποδεικνυόταν αδύναμος ή ανίκανος να προσφέρει αυτές τις υπηρεσίες, την θέση του έπαιρνε ο «ύπαρχος» ό οποίος με τη σειρά του έπρεπε να αποδείξει την αξία του. Με αυτόν τον τρόπο, η επιλογή του δυνατού εξασφάλιζε την επιβίωση της μικρής κοινότητας.
Σε ανθρώπινες «αγέλες», τέτοιου τύπου συμπεριφορά «ταξικοποίησης» είναι πιο σύνθετη, φέρει όμως πολλές ομοιότητες με αυτή του ζωικού βασιλείου. Επειδή το θέμα μας είναι το bullying, δεν θα πλατειάσω μιας και ήδη εξήγησα την γενική φύση και λειτουργία της ομάδας.
Οι ανθρώπινες κλίκες τείνουν να στοχοποιούν τον «διαφορετικό» ή/και τον αδύναμο για να τον εξουσιάσουν ή να τον εκδιώξουν.
Συχνά, όταν εμφανίζεται κάποιος διαφορετικός από το «πρότυπο» της ομάδας, ο αρχηγός μπορεί να βάλει τον ύπαρχό του να «δοκιμάσει» τον νέο. Αυτό το κάνει για να παρακολουθήσει την αντίδραση και τη συμπεριφορά του νέου. Ο σκοπός του σε πρώτη φάση, είναι να διαπιστώσει αν ο νέος έχει «τσαγανό» ή όχι και πόσο. Παρακολουθώντας από μακριά, του δίνεται η ευκαιρία να προστατευτεί από πιθανή βίαιη σύγκρουση. Στην περίπτωση που γίνει κάτι τέτοιο, παρακολουθώντας τον «ύπαρχό» του (ή άλλο μέλος «Β» της ομάδας του), να «δέρνει» ή να «δέρνεται» ψυχολογικά, λεκτικά ή σωματικά, βγάζει και το συμπέρασμα αν μπορεί ο ίδιος να υποτάξει τον νέο. Στην περίπτωση που διαπιστώσει ότι ο νέος είναι «θύμα», τον στοχοποιεί, στρέφοντας όλη την ομάδα εναντίων του ξεκινώντας και ο ίδιος την διαδικασία του “bullying”.
Αντιθέτως, αν διαπιστώσει ότι ο νέος δεν είναι «θύμα» διότι εύκολα «νίκησε» τον ύπαρχό του ψυχολογικά, λεκτικά ή και σωματικά, ό ίδιος μπορεί να επιλέξει να παραμένει ανέπαφος και συμφιλιωθεί με τον νέο ή να δημιουργήσει μια μορφή «ανήσυχης ανακωχής» (δηλαδή χώρια και «αγαπημένοι», συχνά με αμφίδρομο σεβασμό). Στην περίπτωση όμως που θεωρήσει ότι ο νέος είναι «του χεριού του», θα στρέψει την ομάδα εναντίων του για να τον υποτάξει ώστε να μην αμφισβητηθεί η ηγεμονία του.
Η λύση μας σε αυτήν την εξέλιξη σε αργότερο άρθρο…
