«Χωρίς φόβο και πόνο ο μέσος άνθρωπος δεν επιβιώνει περισσότερο από 48 ώρες.»
Αυτό είναι ένα από τα συχνά ρητά που επαναλαμβάνονται στις αίθουσες combatives. Πολλά έχουν ειπωθεί για τον φόβο και τον εκπαιδευτικό πόνο στην διάρκεια των προπονήσεων, τα δε δύο θέματα αυτά έχουν καλυφθεί σχεδόν απόλυτα από άρθρα των εκπαιδευτών μας.
Εδώ θα ασχοληθώ με διαπιστώσεις, συμπεράσματα και βιώματα στο θέμα του φόβου και του πόνου, του φυσικού πόνου, ως εργαλείο εκμάθησης & βελτίωσης μέσα από τα μαθήματα αυτοάμυνας.
1. Ο Φόβος
Ο φόβος είναι ένα από τα πιο αρχέγονα συναισθήματα που βιώνει ο άνθρωπος. Σαν ορισμός, είναι το εξαιρετικά δυσάρεστο συναίσθημα που καταλαμβάνει κάποιον στην παρουσία ή την σκέψη πραγματικού ή υποθετικού κινδύνου ή απειλής. Πιό απλά είναι αυτό που αισθάνεται κανείς όταν κάποιος ή κάτι απειλεί να του κάνει κακό, να τον βλάψει. Στο φόβο ο εγκέφαλος μας προειδοποιεί, ενεργοποιώντας την αντίδραση μάχης – φυγής. Η καρδιά χτυπάει δυνατά και γρήγορα, οι μύες τεντώνονται και οι αισθήσεις οξύνονται, και το σώμα προετοιμάζεται να αντιμετωπίσει την απειλή.[1]
Ξεκινώντας το πρόγραμμα combatives η αντίληψή μου για το φόβο απέναντι σε κινδύνους από επίθεση στο δρόμο ή άλλη κακόβουλη απειλή από τρίτο ήταν εσφαλμένη. Δεν είχα ποτέ την εμπειρία του φόβου μη έχοντας βιώσει κάποια από τις παραπάνω περιπτώσεις και από την άλλη, λόγω της σωματικής μου δύναμης και διάπλασης, αισθανόμουν αυτοπεποίθηση νομίζοντας ότι μπορώ να αντιμετωπίσω κάθε επερχόμενο κίνδυνο, μη λαμβάνοντας υπόψη το συναίσθημα του φόβου.
Προχωρώντας στην εκπαίδευση αυτοάμυνας, κατάλαβα ότι δεν θα μπορούσα να αντιμετωπίσω αποτελεσματικά μιά ξαφνική επίθεση στο δρόμο. Αντιλαμβανόμενος πιθανούς κινδύνους, ο φόβος ήταν πιό ξεκάθαρος και ειλικρινής στο μυαλό μου.
Στον πόλεμο ο φόβος εφαρμόζεται για να αποδυναμώνει και να παραλύει τον εχθρό με στόχο να τον κάνει να υποχωρήσει και να τα παρατήσει. Ο εχθρός προσπαθεί να σε έχει φοβισμένο και να γίνεσαι όλο και πιό αδύναμος μέχρι να λιποψυχήσεις, και να παραδοθείς. Όμως όταν τα παρατάς εγκαταλείπεις τα δικαιώματά σου, την ελευθερία σου και αφήνεις τον άλλο να νικήσει και να κάνει ότι θέλει. «Πολλές φορές σε συγκρούσεις στο δρόμο, ο δράστης βρίζει και φωνάζει στο θύμα του σε μια προσπάθεια να τον φοβίσει και να τον υποτάξει ψυχολογικά.» [2]
Πολλές από τις τακτικές που διδάσκονται στο combatives είναι δομημένες με τέτοιο τρόπο ώστε ο ασκούμενος να μαθαίνει να αντιμετωπίζει τον φόβο. Για το παραπάνω απαιτείται χρόνος εξάσκησης σε σενάρια επίθεσης, αποφυγής, απόκρουσης ή μάχης και καλλιέργεια της αποφασιστικότητας και της πρόθεσης. Μέσα από αυτή την εκπαίδευση και την κατανόηση των πρωτόκολλων αυτοάμυνας, έχω παρατηρήσει κάποια κύρια στοιχεία που έχουν να κάνουν με τον φόβο και την αντιμετώπισή του τα οποία με έχουν επηρεάσει και επιδιώκω να τα βελτιώνω κατά τη διάρκεια των μαθημάτων:
Ο Φόβος Αντιμετωπίζεται με την Προσομοίωση των Πραγματικών Επιθέσεων στην Προπόνηση
Στη διάρκεια των προπονήσεων εκπαιδευτές και συνασκούμενοι φροντίζουν να κατασκευάζουν εμπόδια που μπλοκάρουν το δρόμο σου. Ακούγονται απειλητικές φωνές, υπάρχουν σπρωξίματα, απειλητικές κινήσεις και (δυνατά αλλά) ελεγχόμενα χτυπήματα, δημιουργώντας έτσι ένα ρεαλιστικό σκηνικό επίθεσης. Η προσομοίωση της πραγματικής επίθεσης είναι μια καθημερινότητα για τους μαθητές combatives.
Κάποιες φορές γίνεται προσομοίωση επίθεσης στο σκοτάδι ή ημίφως, χαμηλώνοντας τα φώτα της αίθουσας προπόνησης. Δοκιμάζονται τα χειρότερα σενάρια δρόμου που ωθούν τους εξαντλημένους σωματικά από την προθέρμανση ασκούμενους, στα όρια τους. Επίσης όλοι οι ασκούμενοι που παίζουν το ρόλο του επιτιθέμενου, καλούνται να φέρονται όσο πιο πραγματικά γίνεται. Αυτό είναι ευθύνη κάθε μαθητή στο combatives. Όλες αυτές οι ασκήσεις στόχο έχουν να εκπαιδεύουν απλούς φοβισμένους πολίτες να λειτουργήσουν μέσα στο χάος μιας επικείμενης επίθεσης και ύπαρξης κινδύνου. Ο φόβος είναι πιά συχνό φαινόμενο στην προπόνηση και έχω μάθει να εξοικειώνομαι με αυτόν. Γι αυτό οι επαναλήψεις των παραπάνω ασκήσεων είναι φιλοδοξία δική μου και όλων να γίνουν χιλιάδες.
Ο Φόβος Αντιμετωπίζεται με Δράση
Σε μια επικείμενη επίθεση στο δρόμο ή γενική άσκηση βίας από άλλους ο φόβος που μπορεί να προκληθεί μπορεί να σε παγώσει. Το πάγωμα εδώ είναι μια κατάσταση που ενώ ξέρεις ότι πρέπει να κάνεις κάτι, δεν το κάνεις. Οι λόγοι του παγώματος είναι πολλοί. Ένας από αυτούς είναι και ο φόβος για την ζωή και την ακεραιότητά τη δική σου ή άλλου. Αυτός ο φόβος και το πάγωμα αντιμετωπίζεται με την συνειδητοποίηση του κινδύνου και την άμεση ΔΡΑΣΗ με επιθετική διάθεση. Πρέπει να φύγεις απ΄ αυτή τη δυσμενή κατάσταση (όπου δέχεσαι επίθεση), γι’ αυτό πρέπει να κάνεις κάτι.
Ο Φόβος Αντιμετωπίζεται με Θυμό και Αγανάκτηση
Η αντιμετώπιση του φόβου με θυμό και αγανάκτηση για αυτόν μας ασκεί βία, είναι μια επίσης συχνή τεχνική που εφαρμόζεται στην εκπαίδευση αυτοάμυνας. Ένα από τα πιο φυσικά συναισθήματα σαν απάντηση σε μια απειλή είναι και ο θυμός και κατ΄ επέκταση η αγανάκτηση.[3]
Η ενστικτώδης, φυσική έκφραση του θυμού είναι η επιθετική αντίδραση που είναι απαραίτητη στην αυτοάμυνα. Ο ίδιος ο θυμός ενέχει δυναμικά και επιθετικά συναισθήματα και συμπεριφορές που μας επιτρέπουν να πολεμήσουμε όταν μας επιτίθονται. Έτσι, μια συγκεκριμένη ποσότητα θυμού είναι αναγκαία για την επιβίωσή μας. Αρκεί όμως η ο θυμός μας να είναι τόσος όσος χρειάζεται για να σταματήσει η απειλή. Εδώ είναι απαραίτητη αυτοσυγκράτηση και πειθαρχία έτσι ώστε να δράσουμε μέσα στα πλαίσια του νόμου.
Το να υπομένεις αρκετές φορές την έντονη συναισθηματική εμπειρία του φόβου και των καταστάσεων επιβίωσης σε εξοικειώνουν με αυτό. Το έχεις πιά ξαναζήσει, το έχεις ξανακάνει. Φυσικά, ο φόβος σε μιά πραγματική επίθεση επιβίωσης και αυτοάμυνας θα είναι περισσότερος. Γι αυτό επιδιώκω να εκπαιδεύομαι και να εκπαιδεύω αληθινά έτσι ώστε την κρίσιμη στιγμή να κάνω το καλύτερο που μπορώ.
2. Πόνος, ο Μεγάλος Δάσκαλος
Ο πόνος στην εκπαίδευση αυτοάμυνας είναι σημαντικό στοιχείο της διαδικασίας μάθησης. Από πολλούς ο πόνος θεωρείται αρνητικός, εδώ πολλές φορές λειτουργεί ως εργαλείο που διδάσκει πειθαρχία, ανθεκτικότητα και βελτίωση σωματική και ψυχική. Ο πόνος είναι αποτέλεσμα σωματικής κόπωσης, υπερβολικής άσκησης ή τραυματισμών από χτυπήματα κατά τη διάρκεια των προπονήσεων combatives. Πιστός σύντροφος και παιδαγωγός είναι παρών σε κάθε μάθημα. Μόνο και μόνο ότι μπορώ να τον αντέξω ως ένα επίπεδο με κάνει να νιώθω πίο δυνατός.
Στο combatives μαθαίνει κανείς να αποδέχεται τον πόνο ως φυσικό μέρος της προπόνησης. Μέσα από αυτή την αποδοχή μαθαίνεις να τον διαχειρίζεσαι ως ένα βαθμό και να προσαρμόζεις τις κινήσεις σου με βάση τα σωματικά σου προτερήματα, ελαττώματα και όρια. Ο πόνος, υπενθυμίζει ότι κάτι κάνεις λάθος σε πρωτόκολλο ή τεχνική και πρέπει να το διορθώσεις και σε κάνει να πειθαρχείς και να προσέχεις.
Είναι πιά σύντροφός σου, δεν είναι ο ιδανικός αλλά το συναντάς συχνά και τον γνωρίζεις. Δεν τον απεχθάνεσαι, μαθαίνεις να μην είσαι φυγό-πονος. Συνειδητοποιείς ότι η παρουσία του είναι μέρος της βελτίωσής σου σε συνδυασμό με πολύ κόπο.
Ο πόνος διδάσκει επίσης ταπεινοφροσύνη και σεβασμό τόσο προς το σώμα σου όσο και προς τους άλλους. Η εμπειρία του πόνου είτε από ασκήσεις ή από χτυπήματα άλλου, βοηθά να κατανοήσει κανείς τα όριά του και να υπάρχει σεβασμός ανάμεσα στους συνασκούμενους.
Επίσης βλέπει κανείς ότι μπορεί να αντέξει περισσότερο πόνο απ΄ότι νόμιζε. Και έτσι με την πάροδο του χρόνου γίνεται πιό ανθεκτικός στον πόνο σωματικά και ψυχικά. Μαθαίνει να ευρύνει συνεχώς τα όριά του και να μην τα παρατάει εύκολα. Μέσα από τη συνεχή έκθεση σε σωματικές δοκιμασίες που εμπεριέχουν πόνο, μαθαίνεις κανείς να αυξάνει την ανοχή σε αυτόν. Στόχος είναι σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης ή μάχης, να αποκτήσει την ικανότητα να συνεχίζει παρά τον πόνο.
Ο πόνος στην εκπαίδευση combatives δεν θεωρείται αρνητικός. Είναι ένα φυσικό και απαραίτητο μέρος της διαδικασίας εκμάθησης αυτοάμυνας. Μέσα από την αποδοχή και τη διαχείρισή του, μαθαίνει κανείς να υπερβαίνει τα όριά του και να γίνεται πιο δυνατός τόσο σωματικά όσο και ψυχικά.
[1] Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας Μπαμπινιώτη
[2] Ζαχαρίας Καπανταϊδάκης – άρθρο «Είναι ο φόβος κακό συναίσθημα;»
[3] Χάρης Πίσχος, άρθρο «Tι κρύβεται πίσω από το συναίσθημα του θυμού»
